Pananalita sa Pagtatapos ng Klase 2004 ng Kolehiyo ng Arte at Literatura, U.P. 24 Abril 2004
“…Sa inyong pagbabasa ng diyaryo, panonood ng TV at pakikinig sa radyo, bawat isa sa inyo ay minumulto na ng Bayang naghihikahos, halos walang tinig sa pamamahala ng ating buhay, at wari'y walang kulturang agad nagpapakilala sa atin bilang nagsasariling bansa. Ito ba ang Bayang paghahandugan mo ng talino at talento?”
- Bienvenido Lumbera
Matindi ang hamon ng Bayan sa mga bagong nagsipagtapos ngayong taon. Ito ang mensahe ni G. Lumbera sa mga bagong gradweyt mula sa KAL noong nakaraang Abril. Totoo ito!
Naghihikahos ang bayan. Nasisiguro kong dama ito ng lahat o kung hindi man ay ng nakararaming Pilipino. Pero bakit naghihikahos pa rin? Ito ang napakalaking tanong na gumuguhit pa rin sa aking isipan. Marami na akong napuntahang commencement exercises. Halos pareha lamang ang mensahe ng mga pangunahing tagapagsalita sa mga magtatapos. Kung hindi man madalas mabanggit ang isang linya sa tula ni Rizal na “ang kabataan ang pag-asa ng bayan.”
Noong bata pa lamang ako, itong mga katagang ito ang nagsisilbing inspirasyon ko upang magpunyagi at magaral ng mabuti. Sabi ko sa sa aking sarili, “Hintayin mo ako aking Bayan, ililigtas kita sa pagkalugmok na kinalalagyan mo ngayon!” Pero ngayon, isang taon bago ako magtapos sa aking kolehiyo, hindi ko na sigurado kung magagawa ko pa ang mga pinapangarap ko noong aking kabataan. Hindi naman sa nasisiraan na ako ng loob o nawawalan ng pagasa, lamang nakikinita ko na mahirap ang kinalalagyan natin ngayon. Halos imposible. Napakakomplikado ng sitwasyon. Ang kahirapaan na nadarama ng ating bayan ay hindi ko kakayaning pasanin magisa. Kahit sinong superhero ay hindi basta bastang makasasagip sa ating kalagayan ngayon.
Sa pagbabasa ko ng talumpating ito ay naalala ko tuloy ang Noli Me Tangere ni Rizal. Sabi niya na ang ating lipunan ay may kanser na kailangang gamutin. Totoo ito, sa aking palagay ay lumubha pa ito nang mga nakaraang taon, siguro ay nasa stage 3 na ngayon ang sakit. At sa puntong ito, mas higit na kailangan ang himala. At ang himalang ito ay maaari lamang manggaling sa mga bagong sibol na kaisipan ng mga magtatapos. Yun ay kung hindi sila kakainin ng sistema.
Sakripisyo. Ito ang pinakamalaking hinihingi sa atin ng bayan. At hindi ito madali. Sa panahong walang kasiguruhan katulad ngayon, mabigat at tila mahirap pagbigyan ang daing na ito. Ako mismo man kung tatanungin ay hindi makakasagot kaagad. Kaya naman bayaning maituturing ang mga indibidwal na nakayang harapin at tanggapin ang hamong ito. Iilan lamang sila at kadalasan ay hindi pa nabibigyang pansin, pero gayunpaman may utang tayo sa kanilang kadakilaan. Ang mga ganitong gawa ay nagpapatunay na may pag-asa pa at hindi pa huli ang lahat upang malunasan ang sakit.
Totoong mabilis ang pagdaloy ng panahon. At sa bawat yugto ay magkakaiba ang hinihingi sa atin ng ating Inang Bayan. Noong mga taong 1970’s o ang panahon ng Unang Sigwa dinala ang mga kabataan sa kalye nang may layuning mapalaganap ang ideolohiya ng pambansang demokrasya. Maraming buhay ang nabuwis. Naaalala ko nga ang pelikulang Dekada 70. Pawang mga kabataan ang naging bida sa yugtong ito ng kasaysayan. Bagamat salungat ang kanilang mga magulang sa kanilang mga hakbangin ay hindi sila nag-alinlangan na kumilos alang-alang sa ikabubuti ng Inang Bayan. Tunay itong kahanga hanga. Ang tagumpay na nakamtan nang mapatalsik ang diktadurya ay kasinghalaga ng manaka-nakang pagtatagumpay ng rebolusyon noong kapanahunan ng Katipunan. Mapagpalaya ito sa isang banda, mula sa panunupil at karahasan.
Ngunit kaiba ito sa kalagayan natin ngayon. Mas madaling labanan ang kalaban kung nakikita ito. Ito ang kaibhan ng mga EDSA revolution sa problemang kinakaharap natin ngayon. Sa mga pagkilos na naganap sa EDSA nang mga nakaraang taon ay may tiyak tayong layunin: ang mapatalsik ang kung sino mang pangulong pinaratangan nating tumalikod sa atin. Pero sa kalagayan natin ngayon, mahirap malaman kung sino ang kalaban. Ang pangulo na lamang ba ang sisisihin natin sa ating masamang sinasapit? Sa isang banda ay pwede. Ang pangulo ang siyang tinatayang pinakamakapangyarihan sa sangkapuluan, ngunit tila wala siyang kapangyarihan na protektahan ang mga mamamayan na umaasa sa kanya. Kung gayon, lumalabas na hindi natin kailangan ng isa. Papatalsikin na lang ba nanaman natin siya. Ano naman ang mapapala natin? Napatalsik natin si Pangulong Estrada ngunit ano na ang nangyari pagkatapos. Halos wala rin namang pinagbago. Kung gayon, wala sa pangulo ang kasagutan sa ating mga problema. Pero sa isang banda, sa interes at kapakanan ng bayan, hinihingi na siya dapat ang tumayong lider. At gaya ng mga tungkuling nakaatas sa kanya, dapat niyang siguraduhin ang kapakanan ng kanyang mga mamamayan. Lahat ng kanyang aksiyon ay dapat nakatuon sa ikabubuti ng lahat. Kung gayon ano naman ang ating magagawa bilang mamamayan, mga estudyante at mga magtatapos para lunasan ang kanser ng ating bayan?
Hindi nagtatapos ang ating tungkulin sa pagtanggap ng diploma sapagkat tayo ang mga “Iskolar ng Bayan.” Mabigat ang hamon at tungkuling nakaatang sa atin. Ngunit bago natin harapin ang mas malaking hamon ng lipunan ay tingnan muna natin ang ating mga sarili. Handa nga ba tayong magsakripisyo? May isang pagkakataon nang ako’y bumiyahe sa probinsiya namin. Linggo noon at maraming pasahero. Nagkataong may isang pasaherong bagong sakay. Wala nang upuan noon kung kaya inalok ko ang sa akin at nagpasyang tumayo na lang hanggang sa may mabakante. Nakita ko ang reaksiyon ng ibang mga pasahero. Tila ako’y pinagtatawanan na parang naloko ng isang swindler. Siguro naisip nila “Ang tanga naman ng taong ito!” Marahil ay hindi ito praktikal ngunit palagi na lamang bang ganito ang mangyayari? Sa tuwing gagawa ka ng kabutihan sa iyong kapwa na walang hihinging kapalit ay pagkutya pa ang matatamasa mo? Ganito ba lahat ng mga Pilipino. Kung ganito nga malamang ay mawawalan na rin ako ng gana na magsakripisyo!
Hindi madali ang solusyon sa problema ng ating bayang naghihikahos kung kaya hindi katakataka na ang mga dating nagtapos na minsan din nating tinawag na “pag-asa ng bayan” ay hindi mo na makikita ngayon. Kung hindi man tumalikod sa sriling tungkulin ay nangibang bansa na. Paano mo tutulungan ang mga taong ayaw naman tulungan ang kanilang mga sarili? Yun ang isa pang malaking katanungan. Ngunit sa isang banda hindi nangagahulugan ito na kailangan nating talikuran ang mga taong tumalikod sa atin. MAliki ang bayan at mas marami ang probelma. Kasama ito sa hamon at kasama ito sa sakit ng ating lipunan. Bilang mga edukado at may kakayahang tumugon, ito ang hamon sa atin!
